Minningarorð um Pétur Pétursson þul

Í dag var borinn til grafar Pétur Pétursson þulur. Pétur lést þann 23. apríl eins og hann hafði lifað öllu lífi sínu, í faðmi fjölskyldu sinnar. Ég kynntist Pétri fyrst þegar ég heimsótti heimili hans og Birnu Jónsdóttur fyrir um fimmtán árum síðan ásamt tilvonandi eiginkonu minni, Sólveigu Önnu Jónsdóttur, en hún er dótturbarn þeirra hjóna. Ef ég man rétt drukkum við kaffi og Pétur hlýddi mér yfir hverra manna ég væri. Pétur hafði mikla trú á því að hægt væri að segja til um karakter manna út frá ættum þeirra. Sólveig sagði mér að afa sínum hefði líkað vel við mig, hann hefði þekkti afa minn, Magnús Sveinsson, barna- og unglingaskólakennara, sem honum þótti hafa verið góður maður.

Pétur sagði skemmtilega frá eins og allir sem þekktu til hans kannast við. Pétri fannst líka gaman að segja sögur. Í brúðkaupi okkar Sólveigar flutti hann til dæmis ekki eina, heldur heilar þrjár ræður. Í gegn um árin kynntist ég Pétri betur, bæði í fjölskylduboðum og sem fræðimanns og heimildarmanns. Hann var nærri óþrjótandi brunnur heimilda um sögu Reykjavíkur, og þekking hans á mönnum og tengslum þeirra var óviðjafnanleg. Ég leitaði oft til Péturs eftir að ég byrjaði í sagnfræði við Háskóla Íslands, sérstaklega meðan ég starfaði sem aðstoðarmaður Þórs Whitehead prófessors. Pétur nafngreindi menn á ljósmyndum, rifjaði upp sérkennileg atvik og ummæli, og ef hann gat ekki sjálfur svarað brást ekki að hann gat bent á rétta heimildamenn. Sumar af sögum sínum sagði hann oftar en einu, og oftar en tvisvar sinnum, en þær glötuðu þó ekki fróðleiks og skemmtigildi sínu. Það er einnig til marks um frásagnarlist Péturs að þó sögurnar væru fyndnar í hans frásögn voru þær þess eðlis að þær lifðu oft ekki af að vera festar á blað. Þó það væri hægt að skrifa upp eftir Pétri glötuðu sögurnar yfirleitt kímni sinni og því lífi sem þær öðluðust í frásögn hans.

Pétur var því ekki aðeins brú til Reykjavíkur fyrri tíma, hann brúaði önnur bil. Hann var í senn heimild um sögu Reykjavíkur og sjálfmenntaður fræðimaður, og naut virðingar sagnfræðinga sem slíkur. Um leið var hann lifandi fulltrúi munnlegrar frásagnarhefðar fyrri alda. Pétur á því merkilegan sess bæði í íslenskri sögu og íslenskri sagnfræði.

En þó ég eigi ótal minningar um grúskarann Pétur Pétursson, umkringdan bóka og blaðastöflum á heimili sínu á Garðastræti, mun ég fyrst og fremst minnast hans sem hjartahlýs afa og langafa. Pétur skilur eftir sig raunverulega stórfjölskyldu, því hann eignaðist fjögur barnabörn, níu barnabarnabörn og fjögur barnabarnabarnabörn. Pétur kunni að meta barnamergðina sem spratt upp í kringum hann, og ást sína fékk hann endurgoldna. Börn okkar Sólveigar, Jón Múli og Guðný Margrét tóku fréttum af fráfalli langafa síns mjög nærri sér, enda var þeim báðum fjarska hlýtt til hans.

Pétur mun lifa áfram í minningu allra þeirra sem kynntust honum, en hans mun sárast saknað af þeim sem elskuðu hann. Minning hans mun lifa í hugum okkar allra, en þó sérstaklega í hugum afabarna hans, langafabarna og langa-langafabarna.

Magnús Sveinn Helgason, sagnfræðingur

-- 

Þessi grein birtist einnig í prentútgáfu Morgunblaðsins, og ég hef hugsað mér að blogga ekkert í dag.